Kıymetli okurlarım sizlerden gelen e-postalardan asgari işçilik konusundaki talepler nedeniyle bu hafta SGK tarafından yapılan eski adıyla ölçümleme, yeni adıyla asgari işçilik konusunu anlatmaya karar verdim. Tabii asgari işiçilik uygulaması sonucunda konunun tamamlayıcısı olan uzlaşma müessesine de değinerek kısa bir bilgilendirmeyi amaçladım.
Kayıt dışı istihdam bütün dünya ekonomilerinde görülen küresel bir sorundur.Bu nedenle kayıt dışı istihdamı önleyebilmek için SGK tarafından çeşitli denetim ve teşvik mekanizmaları uygulanmaktadır. Kayıt dışı istihdam, çalışanların SGK’na hiç bildirilmemesi yahut eksik bildirilmesi şeklinde gündeme gelmektedir. Kayıtdışı istihdam çalışanları sosyal güvenlik haklarından yoksun bırakırken, devletin de vergi ve sigorta primi gelirlerinde kayıplara neden olmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun kayıtdışı istihdam konusundaki en önemli uygulamalarından biri “asgari işçilik incelemesi” dir.
Asgari işçilik araştırması; geçici nitelikteki ihale konusu ve inşaat işlerinde iş bitiminde işverenlerin yeterli işçilik bildirmiş olup olmadığına yönelik SGK müdürlükleri tarafından yapılan kontrolü ifade etmektedir.Müdrülükler tarafından tespit edilen miktarın ödenmemesi, miktara itiraz edilmesi yahut miktarın tespit edilememesi durumlarında konu SGK müfettişlerine intikal ettirilerek asgari işçilik incelemesi başlatılmaktadır.
Asgari işçilik incelemesi; devamlı nitelikteki işyerlerinde SGK’na, emsaline, yapılan işin nitelik, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütülmesi için gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunulup bulunulmadığının tespiti amacıyla, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının, yapılan işin niteliği, bünyesinde kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalışan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurları dikkate alınarak SGK Müfettişleri tarafından yapılan incelemeyi ifade etmektedir.Bu kapsamda SGK müfettişleri tarafından her yıl risk analiz çalışmalarına göre belirlenen sektörlerde asgari işçilik incelemesi yapılmaktadır.
5510 sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemelerinde ortaya çıkan borçlarla ilgili olarak konunun yargıya intikali öncesinde işverenlerin yararlanabileceği Uzlaşma uygulamasını hayata geçirilmiştir.
Uzlaşma; asgari işçilik incelemesi sonucu ortaya çıkan ve sigortalılara mal edilmeyen fark prim matrahı ve bu matrah üzerinden hesaplanan sigorta primi, gecikme zammı, gecikme cezası ve idari para cezalarının tahsiline yönelik olarak işverenler ile SGK’nın itirazsız anlaşması anlamına gelmektedir.
İşverenler devamlı mahiyetteki işyerlerinde SGK müfettişlerince yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespit edilen ve kişilere mal edilmeyen eksik işçilik tutarı üzerinden hesaplanan fark sigorta primi, gecikme cezası ve gecikme zammı ile bundan dolayı uygulanacak idari para cezalarında uzlaşma talebinde bulunulabilmektedir.
Geçici ve mevsimlik işyerlerinde asgari işçilik uygulaması sonucunda eksik işçilik prim borcu olduğu tespit edilen işverenler ise uzlaşma talebinde bulunamamaktadır.
Asgari işçilik incelemesinde sigortalılara mal edilebilecek nitelikte fark sigorta priminin tespit edilmesi halinde, sigortalılara mal edilecek olan bu fark sigorta primleri ile bunlara bağlı idari para cezaları uzlaşma konusu yapılamamaktadır.Yani tespit edilen işçilik miktarının kime ait olduğu tespit edilememişse uzlaşma söz konusu olabilmektedir.
Gerçek kişi işverenler bizzat veya noterden onaylı vekâletname ile vekilleri, tüzel kişi işverenler ile küçük ve kısıtlılar ise kanuni temsilcileri aracılığıyla asgari işçilik incelemesinin başlangıcından, inceleme sonucunda düzenlenen raporun ilgili SGK ünitesine gönderilmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma talebinde bulunulabilmektedirler.Uzlaşma başvuruları değerlendirilmek üzere SGK Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’na iletilmektedir.
İşveren veya işveren vekili uzlaşma görüşmeleri sırasında kısmi uzlaşma talebinde bulunabilmektedir.Bu durumda, uzlaşma tutanağında raporda belirtilen sigortalılara mal edilmeyen sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden hesaplanacak prim aslı tutarı veya idarî para cezalarından hangileri için uzlaşma talep edildiği ve bunlara ilişkin olarak uzlaşılan gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanan prim aslı ve idarî para cezası miktarının ne olduğu belirtilmektedir
Asgari işçilik incelemesi sonrasında uzlaşma konusu yapılan tutarlar hakkında işveren veya işveren vekilince dava açılamamaktadır.
Gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanan prim aslı ve idari para cezasının toplam tutarı uzlaşma tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir.
Asgari işçilik incelemesi sonrasında uzlaşılan tutarların, uzlaşma tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde tam olarak ödenmemesi halinde uzlaşma bozulmakta ve uzlaşılan tutarlar kazanılmış hak olarak kabul edilmemektedir. Bu durumda ilgili SGK Müdürlüğü tarafından Müfettişler tarafından düzenlenen Asgari İşçilik İnceleme Raporuna göre işlem yapılmaktadır.
Uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma görüşmesinde uzlaşmaya varılamamış olması ya da uzlaşmanın bozulması hallerinde bu konuya ilişkin daha sonra tekrar uzlaşma talep edilememektedir.
Uzlaşı içinde mutlu günler dilerim...