Sevgili okuyucular bu yazımızda Yunanistan’dan İtalya topraklarına uzanan Sicilya Seferini ele alacağız. Peloponez Savaşı'nın en kritik ve trajik olaylarından biri olan Sicilya Seferi (MÖ 415-413), Atina'nın Batı Akdeniz'deki hırslı yayılma girişiminin acı bir yenilgiyle sonuçlanmasıdır. Bu sefer, sadece askeri bir felaket değil, aynı zamanda Atina'nın siyasi ve sosyal dokusunda derin yaralar açan bir dönüm noktasıdır.
Seferin Arka Planı ve Nedenleri
Peloponez Savaşı'nın ilk aşamasında Atina, Perikles'in stratejisiyle deniz gücüne dayanarak Sparta'ya karşı direnmişti. Ancak savaşın ortalarında, Atina'nın siyasi liderleri daha geniş bir yayılma politikası izlemeye başladılar. Sicilya, hem zengin kaynakları hem de stratejik konumu nedeniyle Atina'nın dikkatini çekiyordu. Atina, Sicilya'daki Dorian şehir devleti Siraküza'yı ele geçirerek Batı Akdeniz'deki ticaret yollarını kontrol etmeyi ve Sparta'nın müttefikini zayıflatmayı amaçlıyordu.
Seferin liderleri Alkibiades, Nikias ve Lamakhos'tu. Ancak bu üç liderin farklı kişilikleri ve stratejik yaklaşımları, seferin başından itibaren sorunlara yol açtı. Alkibiades, cesur ve hırslı bir lider olarak hızlı ve agresif bir askeri harekatı savunuyordu. Nikias ise daha temkinli bir yaklaşımla, uzun vadeli bir kuşatma stratejisini tercih ediyordu. Lamakhos ise askeri yetenekleriyle tanınsa da, liderlik konusunda diğerleri kadar etkili değildi.
Askeri Harekatın Gelişimi ve Atina'nın Hataları
MÖ 415'te Atina, 130'dan fazla trirem ve 25.000'den fazla askerden oluşan büyük bir donanma ile Sicilya'ya ulaştı. Ancak seferin başından itibaren liderler arasındaki anlaşmazlıklar, Atina ordusunun etkinliğini azalttı. Alkibiades, dini bir suçlamayla Atina'ya geri çağrıldı ve Sparta'ya sığınarak Atina'ya ihanet etti. Bu olay, Atina ordusunun moralini bozdu ve liderlik sorunlarını derinleştirdi.
Nikias, temkinli yaklaşımıyla Siraküza'yı kuşatmaya çalıştı. Ancak Siraküza, Sparta'nın yardımıyla güçlenmeye başladı. Sparta'dan gelen General Gylippos, Siraküza'nın savunmasını organize etti ve Atina ordusuna karşı etkili bir direniş başlattı. Atina ordusu, lojistik sorunlar, hastalıklar ve düşman saldırıları nedeniyle zayıflamaya başladı.
MÖ 413'te Atinalılar, geri çekilmeye karar verdiler. Ancak bu geri çekilme girişimi, Siraküza ve Sparta orduları tarafından engellendi. Siraküza limanındaki Atina donanması tamamen yok edildi ve kara ordusu kuşatılarak imha edildi. Binlerce Atina askeri öldürüldü veya Siraküza taş ocaklarında çalışmak üzere esir alındı.
Yenilginin Sonuçları ve Atina'nın Çöküşü
Sicilya'daki yenilgi, Atina için bir felaket oldu. Atina, donanmasının ve insan kaynaklarının büyük bir kısmını kaybetti. Atina'nın itibarı, bir zamanların yenilmez gücü olarak büyük ölçüde zarar gördü. Sparta, Siraküza ile ittifakını güçlendirdi ve Perslerin desteğini alarak savaşta üstünlüğü ele geçirdi.
Antik Yunan'da "hybris", tanrılara karşı aşırı gurur, kibir ve haddini aşma anlamına gelir ve bu kavram, Atina'nın Sicilya Seferi'ndeki (MÖ 415-413) tutumunu açıklamak için sıkça kullanılır. Atinalılar, Peloponez Savaşı'nın başlarında kazandıkları zaferlerle ve denizdeki üstünlükleriyle kendilerini yenilmez olarak görmeye başlamışlardı. Bu özgüven, onları Sicilya gibi uzak ve tehlikeli bir bölgeye büyük bir ordu gönderme kararına itmiştir.
Atina'nın aşırı hırsı, sefer boyunca belirgin bir şekilde kendini göstermiştir. Öncelikle, Sicilya'nın zengin kaynaklarına ve stratejik önemine odaklanarak, seferin getireceği riskleri ve zorlukları göz ardı etmişlerdir. Siraküza gibi güçlü bir şehir devletini küçümsemişler ve Sparta'nın müdahale edebileceğini yeterince hesaba katmamışlardır. Ayrıca, Alkibiades, Nikias ve Lamakhos gibi farklı karakterlere sahip liderlerin sefere atanması, karar alma süreçlerinde karışıklığa ve anlaşmazlıklara yol açmıştır. Alkibiades'in dini bir suçlamayla geri çağrılması ve Sparta'ya sığınması, Atina'da büyük bir huzursuzluğa neden olmuş ve tanrıların gazabının çekildiği inancını güçlendirmiştir.
Bu aşırı hırs, hatalı stratejik kararlara yol açmıştır. Atinalılar, Siraküza'nın direncini ve Sparta'nın yardımını küçümsemişlerdir. Sicilya'nın uzaklığı ve zorlu coğrafyası, Atina ordusunun ikmal hatlarını zayıflatmıştır. Sparta'nın General Gylippos liderliğinde Siraküza'ya yardım göndermesi, savaşın seyrini değiştirmiştir. Atina donanmasının ve ordusunun büyük bir kısmı yok edilmiş, binlerce Atinalı asker esir alınmıştır.
Sicilya'daki bu büyük yenilgi, Atina'nın "hybris"inin ve hatalı stratejik kararlarının bir sonucu olarak görülür. Atina, donanmasının ve insan kaynaklarının büyük bir kısmını kaybetmiştir. Sparta, Siraküza ile ittifakını güçlendirmiş ve Perslerin desteğini alarak savaşta üstünlüğü ele geçirmiştir. Bu yenilgi, Peloponez Savaşı'nın seyrini değiştirmiş ve Atina'nın MÖ 404'te Sparta'ya teslim olmasıyla sonuçlanmıştır.
Sicilya Seferi, Antik Yunan'da "hybris" kavramının trajik bir örneği olarak kabul edilir. Atina'nın aşırı hırsı ve hatalı kararları, bir medeniyetin çöküşüne nasıl yol açabileceğini gösteren önemli bir tarihsel olaydır.
Bir sonraki yazımızda buluşmak üzere. Sevgiyle ve bilgiyle kalın!
Dr. Serap Mumcu Geronazzo