ABD Başkanı Donad Trump ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'in tüm dünyanın gözü önünde ettiği kavga gündeme damga vurmaya devam ediyor.
Kavganın Sebebi?
Zelenskiy, Trump'ın dayattığı maden anlaşmasını imzalamayı istemiyor. Ülkeyi satmakla aynı kefeye koyuyor.
Bu madenler hangileri?
Nadir toprak elementleri
Peki, tam olarak nadir toprak elementi nedir, ne işe yarar?
Birçok kullanım alanı olan nadir toprak elementi ne demek?
Nadir toprak elementleri ya da kısaca NTE, lantanitlerle birlikte itriyum ve skandiyum elementlerinin oluşturduğu bir grubu kapsıyor. Lantanitler atom numaraları 57’den 71’e kadar olan ve kimyasal olarak benzer elementlerin oluşturduğu bir grup.
Atom numarası 39 olan itriyum ve atom numarası 21 olan skandiyum da lantanitlerle benzer kimyasal özellikleri nadir toprak elementlerinin içine dâhil edilmiştir. Yerkabuğunda diğer minerallere oranla daha fazla bulunmadıkları sanıldığından dolayı bu ismi almışlardır.
Nadir toprak elementler (NTE’ler) ile yeni nesil malzemelerinin mekanik, termal, korozyon, elektrik, optik ve manyetik özelliklerinin geliştirilebileceğinin keşfinden bu yana bu elementler neredeyse her alanda hayatımıza girdi. Cep telefonlarından televizyona, bilgisayarlardan elektrikli araçlara, rüzgâr türbinlerinden askeri teçhizatlara ve hatta zirai faaliyetlerden kanser tedavisi uygulamalarına kadar her alanda karşımıza çıkıyor.
NTE’ler başta metalurji, kimya, makina, otomotiv (özellikle elektrikli araçlarda; elektrik motorları ve bataryalar), savunma sanayi, enerji, sağlık, elekrik-optik ve manyetik olmak üzere pek çok alanda kritik bir öneme sahip.
NTE’lerin enerji ve ileri teknoloji malzeme uygulamalarındaki kullanımı son 50 yılda önemli ölçüde arttı. Bununla birlikte tedarik riski bulunan bu elementler için ikame element arayışları da halen devam etmekte.
NTE askeri alanda kritik öneme sahip. Akıllı bombalardan güdüm sistemlerine, savaş jetlerinden uydu iletişim sistemlerine kadar birçok alanda savunma sanayii dayanıklılığı, mıknatıs etkileri ve daha birçok eşsiz özellikleri nedeniyle NTE’yi tercih ediyor.
NTE, ABD ulusal savunma sektörlerinde önemli bir rol oynuyor. ABD’nin en büyük savunma sanayii firmaları NTE’yi üretim süreçlerinde yoğun miktarda kullanıyor.
ABD ordusu, gece görüş sistemlerinde Lantanyum’u kullanıyor. Neodimyum lazer mesafe ölçerler, güdüm sistemleri ve iletişim sistemlerinde kullanılırken, Evropiyum floresan ve fosfor lambalarla monitörlerde, Erbiyum ise fiber optik veri transferi sistemlerinde önem kazanıyor.
Samaryum ise yüksek sıcaklıklarda stabil olmasıyla mıknatıslarda, hassas güdümlü silahlarda ve radara yakalanmayan gizlilik teknolojilerinde önemli ölçüde kullanılıyor. Ayrıca bu elementler çok sert alaşımlara imkân verdiğinden zırhlı araçların imalatında kilit rol oynuyor.
Çin, dünya genelindeki nadir toprak elementlerinin yaklaşık yüzde 70’ini üreten en büyük üretici. Bu elementler, ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu tarafından ulusal savunma gibi sektörler için kritik olarak belirlenmiş durumda. Washington ise bu alandaki Çin'e olan bağımlılığını azaltmaya çalışıyor.
Dünya üzerinde, toplam NTE rezervi 1 milyon metrik tonun (MT) üzerinde olan yedi ülke bulunuyor. Rezerv büyüklüklerine göre ülke sıralamasında ilk sırada Çin yer alıyor. Çin’i sırasıyla Brezilya, Vietnam ve Rusya izliyor.
Ukrayna nadir toprak elementleri bakımından oldukça zengin bir ülke, ancak bu kaynakların büyük kısmı Rus güçlerin kontrolündeki bölgelerde. Ukrayna, Avrupa Birliği'nin (AB) "kritik hammadde" olarak nitelendirdiği 30 maddenin 21'ini barındırıyor.
İleri teknolojinin vazgeçilmez hammade kaynağı olmaları nedeniyle stratejik bir öneme sahip NTE’ler zaman zaman uluslararası ilişkilerde petrol ve doğalgaz gibi ülkelerin politikalarını şekillendirebilme gücüne sahiptir.
Örneğin, 2010 yılında Çin’li bir balıkçı teknesinin Japon sahil güvenlik botlarına çarpması nedeniyle iki ülke arasında yaşanan gerginlik sonrası Çin Japonya’ya NTE ihracatını durdurmuş ve akabinde Panasonic, Toyata, Honda gibi önemli Japon firmalarının zor durumda kalmasına neden oldu.
Bu hamle Çin’in kota ve gümrük vergileri uygulaması ile NTE fiyatlarının uluslararası pazarda birden yükselmesine neden oldu. Esasında Çin uzun yıllardır bu element grubunun stratejik önemini anlamış ve gerekli gördüğünde uluslararası ilişkilerde ekonomik bir silah olarak kullanıyor.
Çin ayrıca çoğunlukla nadir toprak elementleri üretiyor ve Afrika, Asya ve Güney Amerika'daki büyük madenler üzerinden dünya çapında kritik öneme sahip metalleri de kontrol ediyor.
Türkiye’nin sahip olduğu NTE rezervleri, Çin'e bağımlılığa karşı alternatif bir kaynak sunma potansiyeli taşıyor. Özellikle Beylikova sahasındaki işleme tesisleriyle Türkiye’nin, Çin’in bu alandaki hakimiyetine karşı dengeleyici bir rol üstlenmesi bekleniyor.
Trump, Ukrayna’ nın altını,
Putin ise üstünü istiyor.
Peki ölen binlerce insana ne olacak?
Ülkesini terk etmek zorunda kalan milyonlarca insan?
Peki savaş neden çıkmıştı?
Kimin umurunda?
Altı Benim, Üstü Senin!